Theo Tiến sĩ Majo George, Giảng viên cao cấp về Quản lý chuỗi cung ứng và Hậu cần của RMIT, những căng thẳng gần đây ở Biển Đỏ đã dẫn đến những thách thức đáng kể đối với các ngành kinh tế, ngành công nghiệp và hoạt động thương mại quan trọng của Việt Nam.
Ông nói thêm rằng mức độ và chi tiết cụ thể của tác động rất phức tạp và nhiều mặt.
Các cuộc tấn công gần đây vào các tàu chở hàng ở Biển Đỏ của phiến quân Houthi đã dẫn đến việc định tuyến lại đáng kể các tuyến đường vận chuyển toàn cầu. Việc tránh khu vực này buộc phải đi đường vòng, kéo dài thời gian vận chuyển và tăng chi phí vận chuyển cũng như phí bảo hiểm.
Theo một báo cáo của Liên Hợp Quốc, kênh đào Suez, trục chính trong vận tải biển quốc tế, chiếm 12-15% thương mại toàn cầu, đã chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng 67% về số lượng tàu container vận chuyển so với năm trước.
Các mặt hàng thiết yếu đang cảm thấy khó khăn. Xuất khẩu lúa mì qua kênh đào Suez đã giảm mạnh gần 40% và giá cà phê Robusta kỳ hạn đã tăng lên mức cao nhất trong 16 năm khi các thương nhân tranh giành nguồn cung.
Tiến sĩ George cho rằng biến động ở Biển Đỏ đã gây ra làn sóng chấn động đối với chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ví dụ, chuỗi cung ứng ở Bắc Mỹ đang phải vật lộn với việc tăng giá cước vận chuyển cho các tuyến từ Bắc Á đến Bờ Đông và Bờ Tây Hoa Kỳ. Kênh đào Panama, một tuyến đường thương mại quan trọng khác, cũng đang phải vật lộn với những thách thức, làm trầm trọng thêm tình trạng căng thẳng chung của chuỗi cung ứng.
Tiến sĩ George cho biết thêm: “Trên toàn cầu, chi phí vận chuyển ngày càng tăng và tình trạng thiếu container rỗng nghiêm trọng”. “Những yếu tố này và thời gian vận chuyển kéo dài đã ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các đơn hàng xuất nhập khẩu. Sự leo thang trong chi phí vận tải và giá dầu có thể gây ra hiệu ứng domino, ảnh hưởng đến giá của nhiều loại hàng hóa và dẫn đến bất ổn kinh tế và địa chính trị trên phạm vi rộng hơn.”
Tại Việt Nam, hoạt động thương mại với châu Âu và Bắc Mỹ, vốn chiếm 28,4% tổng giá trị xuất nhập khẩu của Việt Nam vào năm 2023, dự kiến sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Các công ty vận tải biển đã định tuyến lại các tàu của họ để tránh kênh đào Suez, chọn các tuyến đường dài hơn quanh Mũi Hảo Vọng ở cuối châu Phi. Sự thay đổi này đã kéo dài hành trình thêm khoảng 10 đến 15 ngày so với lịch trình trước đó.
Tiến sĩ Irfan Ulhaq, Giảng viên RMIT về Hậu cần và Quản lý Chuỗi Cung ứng, nhận xét rằng các tuyến vận chuyển được mở rộng sẽ tăng gấp đôi hiệu quả năng lực vận chuyển cần thiết cho các chuyến hàng Á-Âu, dẫn đến hạn chế về năng lực và giá cước vận tải cao hơn.
Theo Cục Hàng hải Việt Nam, giá cước vận chuyển từ Việt Nam đến Bờ Đông Hoa Kỳ đã tăng từ 2.600 USD/container trong tháng 12 lên 4.100-4.500 USD trong tháng 1, tăng 58-73%. Giá cước vận tải đến các thị trường châu Âu cũng ghi nhận mức tăng mạnh, với giá cước đến Hamburg, Đức, tăng gần gấp ba từ tháng 12 đến tháng 1.
Tiến sĩ Ulhaq cho biết: “Xung đột đã làm tăng phí bảo hiểm và chi phí nhiên liệu, gây thêm áp lực tài chính cho các nhà xuất khẩu Việt Nam và có khả năng ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh toàn cầu của họ”. “Các ngành công nghiệp phụ thuộc vào chuỗi cung ứng kịp thời hoặc hàng hóa dễ hỏng đặc biệt dễ bị gián đoạn. Việc nhập khẩu nguyên liệu thô và linh kiện bị trì hoãn có thể cản trở đáng kể tiến độ sản xuất.”
Sự gián đoạn đang diễn ra có thể khiến các doanh nghiệp có trụ sở tại Việt Nam đánh giá lại chuỗi cung ứng của họ, khám phá các tuyến thương mại an toàn hơn nhưng có thể tốn kém hơn. Điều này có thể thúc đẩy sự chuyển đổi sang các chiến lược chuyển sản xuất gần hoặc tái sản xuất để đưa sản xuất đến gần hơn với các thị trường trọng điểm, mặc dù những chuyển đổi như vậy đi kèm với những thách thức và chi phí cao hơn.
Trong số các biện pháp có mục tiêu khác, Tiến sĩ Ulhaq quan sát thấy rằng các doanh nghiệp đang xem xét việc dự trữ các thành phần chính hoặc thành phẩm để chống lại sự gián đoạn, mặc dù điều này đòi hỏi phải quản lý hàng tồn kho cẩn thận để tránh chi phí vượt mức.
Tiến sĩ Ulhaq cho biết: “Việc áp dụng các hoạt động linh hoạt, bao gồm điều chỉnh lịch trình sản xuất, dòng sản phẩm và phương thức phân phối là rất quan trọng để ứng phó với sự gián đoạn của chuỗi cung ứng”. “Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như AI và blockchain cũng có thể tăng cường quản lý chuỗi cung ứng bằng cách mang lại hiệu quả, khả năng dự đoán và tính minh bạch tốt hơn”.
Tiến sĩ George và Tiến sĩ Ulhaq đã ủng hộ sự hợp tác giữa các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần, chính phủ và các doanh nghiệp khác để chia sẻ rủi ro và phát triển các giải pháp chung, bao gồm các chính sách đảm bảo an ninh và ổn định các tuyến thương mại quan trọng.
Tiến sĩ George cho biết: “Sự gián đoạn ở Biển Đỏ và Kênh đào Suez nhấn mạnh tính liên kết của thương mại toàn cầu và sự cần thiết của các quốc gia như Việt Nam để luôn linh hoạt và ứng phó với những thay đổi toàn cầu”. “Mặc dù có thể cần thời gian để thấy rõ tác động trực tiếp đến nền kinh tế Việt Nam, nhưng tình hình chung cho thấy cần có các giải pháp và chiến lược đổi mới để giảm thiểu những thách thức này và duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.”